Η ολόγυμνη γκόμενα που κυλιέται στα χαρτονομίσματα μετά τη ληστεία, είναι μία από τις αρχετυπικές εικόνες των αστυνομικών μυθιστορημάτων και των ταινιών δράσης. Σε τέτοιου είδους σκηνές, το χρήμα –η μεγάλη μπάζα– λειτουργεί ακριβώς ως φετίχ: είναι το θεοποιημένο magic bus προς τον επίγειο Παράδεισο και ταυτοχρόνως προκαλεί τη σεξουαλική διέγερση.
Ο φετιχισμός του χρήματος δημιουργείται όταν η σημασία που του αποδίδεται υπερβαίνει την πραγματική του αξία. Όταν για παράδειγμα η συσσώρευσή του αποτελεί το αποκλειστικό κίνητρο για να σηκωθεί κανείς το πρωί ή το μοναδικό κριτήριο για να αποτιμά τους ανθρώπους. Ή όταν η συλλογή του οδηγεί στην αυθυποβολή και εκπίπτει σε αυτοσκοπό ζωής. Όταν λατρεύεται ως Ιερό. Για τούτο και ο Σκρούτζ Μακ Ντακ με τα λιρόλουτρά του είναι ένας αθεράπευτος φετιχιστής. Οι αρχαίοι απ’ την άλλη μεριά έχουν να επιδείξουν ως κορυφαίο φετιχιστή του χρήματος το βασιλιά Μίδα. Γενικά, ο φετιχισμός του χρήματος δημιουργείται όταν το έχειν υποκαθιστά το είναι.
Το ευρώ, όπως και κανένα άλλο νόμισμα, δεν είναι φετίχ. Ούτε και θα έπρεπε να λειτουργεί ως τέτοιο. Είναι απλά ένα νόμισμα και η αξία του είναι αυτή που αναγράφεται στην όψη του. Άλλο θέμα αν το επιθυμούμε ή το διεκδικούμε ως μέσο συναλλαγής στην οικονομία μας. Θα ήταν οπωσδήποτε διαστροφική η αναγόρευσή του σε Ιερή Αγελάδα. Θα ήμασταν αυτομάτως έρμαια των βουλών του. Το ζήτημα είναι να κυκλοφορεί στα πλαίσια μιας δίκαιης οικονομίας. Να απαιτήσουμε ένα ενιαίο νόμισμα που να έχει ως αντίκρισμα την πραγματική οικονομία, δηλαδή ένα ευρώ που να εσωκλείει μια πραγματικά ενοποιημένη οικονομία, κι όχι το ευρώ που κυκλοφορεί ανυπεράσπιστο και βάλλεται χωρίς ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σχέδιο διάσωσής του.
Απ' την άλλη, το ταμπού είναι το απαγορευμένο, είναι ό,τι δεν επιτρέπεται να γίνει αντικείμενο συζήτησης: είναι εκείνο για το οποίο σιωπούμε είτε από φόβο, είτε από αιδώ. Οι λεπροί του νησιού της Σπιναλόγκας για παράδειγμα αποτέλεσαν ισχυρό ταμπού της τότε τοπικής κοινωνίας. Η ομοφυλοφιλία μέχρι πρότινος ήταν ταμπού και εξακολουθεί να υφίσταται τη λογική του ταμπού. Η αλλαγή φύλου επίσης. Η κριτική του εθνικού αφηγήματος της επανάστασης του 1821 και η αναψηλάφηση των παραποιήσεων της Ιστορίας είναι ακόμα ένα ταμπού. Αυτά, ως σκόρπιες καταχωρήσεις στην ομολογουμένως μεγάλη λίστα των ταμπού.
Το νόμισμα όμως δεν είναι ταμπού. Αφενός συνδιαλλασσόμαστε καθημερινά με αυτό, και αφετέρου, δεχόμαστε τις επιπτώσεις του (πληθωρισμός, ανατίμηση/υποτίμηση συναλλαγματικής ισοτιμίας). Ως εκ τούτου η ‘‘συμπεριφορά’’ του δεν είναι ούτε άνευ κριτικής, ούτε αυταπόδεικτα κρίνεται ως η καλύτερη. Συμπληρωματικά προς τα παραπάνω, ούτε η παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη δεν θα έπρεπε να αποτελεί ταμπού. Αλλά να εντάσσεται στα πλαίσια του συνεχούς διαλόγου που αφορά τη βούληση των μελών της κοινωνίας και τις αντοχές τους σε παραχωρήσεις ή θυσίες που εξυπηρετούν την παραμονή στη ζώνη του Ευρώ. Άλλωστε έτσι δε λειτουργεί μια δημοκρατία όπου μάλιστα η ‘‘βούληση του κυρίαρχου λαού’’ εξυμνείται τόσο πρόθυμα σε κάθε ευκαιρία;
Να που όμως αυτή η τόσο παινεμένη δημοκρατία, ανάμεσα στ’ άλλα, πάσχει και από τοτεμισμό. Η κοινωνική διαίρεση και οργάνωση που τη συνιστά στηρίζεται στην ύπαρξη πληθώρας τοτέμ. Έλκει δηλαδή πολιτική, ιδεολογική και πολιτισμική καταγωγή από ένα πλήθος προσώπων και θεσμών που αρέσκεται να ονομάζει και να θεωρεί προστάτες. Γι’ αυτό και ο Καραμανλής είναι ο Εθνάρχης, ο Ανδρέας είναι ο Ηγέτης και η Αλλαγή το τοτέμ της Μεταπολίτευσης. Μέχρι πρότινος δε, το Κόμμα ήταν το μεγάλο τοτέμ, ο κραταιός προστάτης των συμφερόντων, από του οποίου τη μακροημέρευση εξαρτιόταν συντεχνίες, προσωπικές καριέρες κι ευνοϊκές τοποθετήσεις.
Η Ευρωζώνη όμως δεν είναι τοτέμ. Μπορεί η σωτηρία της εγχώριας οικονομίας να προαπαιτεί και να διέρχεται μέσα από τους θεσμούς της, αυτό όμως διόλου δε σημαίνει πως η πολιτική αντιμετώπισης της Κρίσης είναι αποκλειστική της αρμοδιότητα. Ούτε ότι η συνταγή της εξόδου από την Κρίση είναι προνόμιό της και πρέπει να επιβάλλεται ως ‘‘αληθινή και μόνη’’ λύση. Μεταξύ εταίρων, που οπωσδήποτε θεωρούν εαυτούς ως τέτοιους, οι λύσεις που προτάσσονται θα πρέπει να είναι προϊόν συνεννόησης, εξειδίκευσης και σύνθεσης απόψεων. Κάτι το οποίο ως τώρα δεν επιβεβαιώνεται.
Το βασικό, λέει, είναι να ζει κανείς, τ’ άλλα είναι φιλολογία.* Η παραφιλολογία που έχει ανοίξει περί φετίχ και ταμπού είναι περιττή, αν και σκόπιμη. Σκόπιμη γιατί προτάσσεται με μικροκομματικά κριτήρια, εμμένοντας αποκλειστικά στο ‘‘τύπο’’, και όχι στο ‘‘πνεύμα’’ του νομίσματος. Και περιττή, γιατί άντε ν’ αντλήσεις ηδονή απ’ το φετίχ-ευρώ όταν «μικρό το μεροκάματο και… τάλιρα μόνο έντεκα», που έλεγε κι ο Χατζηχρήστος…
Ο Κώστας Χατζηχρήστος ποδηλατάρει και τραγουδά εδώ.
*Φράση του Μ. Καραγάτση από τον ‘‘Σ/ρχη Λιάπκιν’’
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου